Nieuwe norm hamert op gedrag van mensen in interactie met machines

De internationale ISO 14119-norm gaat over ‘Interlocking devices associated with guards – Principles for design and selection’. Met andere woorden de norm zegt hoe we veiligheidsschakelaars die op een deur zitten, moeten ontwerpen en selecteren. Sinds oktober is er een herziene versie beschikbaar. Vers van de pers dus. Vladimir Dragosavic, International Training Manager bij Euchner, praat ons bij over de krachtlijnen van de nieuwe norm. Verrassend genoeg heeft de hoofdmoot niet te maken met technologie, maar met het gedrag van mensen.

De ISO 14119 behandelt vergrendelingen die op machines worden toegepast om de veiligheid te garanderen en is van toepassing op elke machine die wordt gebouwd. “Belangrijk is in eerste instantie dat het slot in verhouding is met de toepassing”, opent Dragosavic. “Een zware deur heeft meer nodig dan een kleine plastic veiligheidsschakelaar. De componenten moeten in verhouding zijn met de mechanica van de machine en de omgeving waarin deze opereert. Is er stofvorming of kunnen de temperaturen hoog oplopen, dan moet de vergrendeling daarmee om kunnen gaan. Eenmaal de juiste apparatuur is gekozen, moet ze ook op de juiste manier gemonteerd en gebruikt worden. Zodat de vergrendeling enerzijds mechanisch mooi in het slot valt, maar anderzijds ook elektrisch correct wordt aangestuurd in functie van de risico’s.”

Hameren op gedrag

Volgens Dragosavic is het mooie aan deze ISO 14119-norm dat ze technische oplossingen combineert met menselijk gedrag. “Een machine is zo voorspelbaar als maar kan zijn. De mens niet. Hoe veilig je de machine ook maakt, de mens verzint altijd wel iets om die ingebouwde veiligheid te omzeilen. Je moet er dus voor zorgen dat hij geen enkele reden heeft om het minder veilig te doen, want uiteindelijk zijn al die maatregelen er net om hem te beschermen. Als machinebouwer moet je daarom nadenken over hoe je irritaties van operatoren kan vermijden. Zorg bijvoorbeeld dat ze niet extra hoeven te wachten. Het kost tijd om naar de deurklink te reiken en richting de machine te lopen. Neem die zaken mee in de berekening om te timen wanneer de machine stilvalt en de deur opengaat.” Hij geeft ook een tweede tip. “Zorg dat de actuator onafneembaar bevestigd is. Zo kan je ook heel veel manipulaties verhinderen.”

Plausibiliteitscontroles

Net zoals de Machinerichtijn vertrekt deze norm vanuit een risicobeoordeling. “Daarvoor kijken we naar de gevaren die de werking van de machine met zich mee kan brengen in combinatie met hoe vaak de deur open moet. Het slot dat je kiest, zal dus moeten voldoen aan de Performance Level die uit de analyse naar voren komt.” Ook blijven die prestaties helpen. De testprocedures die al in de norm waren opgenomen worden nu uitvoeriger beschreven. “Werkt de deur nog zoals het hoort? Komen de juiste signalen binnen? Alles wat aan PL d  of lager beantwoordt, moet je jaarlijks controleren, geldt PL e dan moet dat maandelijks. In de praktijk is dat manueel moeilijk op te volgen. Daarom zijn nu ook plausibiliteitscontroles mogelijk, waarbij je vanuit de besturing kijkt of alles nog binnen de vooropgestelde tijdstoleranties valt. Is dit niet het geval, dan zal er een melding op de HMI verschijnen om de onderhoudsdienst te contacteren.”

Aangepast aan de nieuwste stand van techniek

In de 2024-editie van de norm is er voor gebruikers niet veel veranderd ten opzichte van de vorige versie uit 2016. “De aanpassingen hebben vooral te maken met de technologische evoluties. De karakteristieken waaraan de vier types veiligheidssensoren -en schakelaars moeten voldoen, zijn aangepast aan de huidige stand van techniek. Nieuw daarbij is de toevoeging van trapped key-systemen. Daarbij zal de sleutel niet uit het slot kunnen, tenzij je aan een aantal voorwaarden voldoet. Dit zal weliswaar meer tijd kosten, maar het zijn systemen die geen elektrische bekabelingen nodig hebben en de veiligheid helpen verhogen. Een derde nieuwigheid heeft te maken met foutmaskering die kan optreden wanneer er schakelaars in serie staan. Er is nu een rekenmethode geïntroduceerd om te bepalen hoeveel schakelaars je precies in serie mag plaatsen en wat de gevolgen zijn voor je Performance Level. Zo kan je zelf de afweging maken.”