Duurzaamheid als gamechanger

Kwaliteitsmanagers hebben er een jaartje langer op moeten wachten: de zestiende editie van de Quality Days. “Niet omdat we het financiële plaatje niet rond kregen. Maar omdat we elke editie onderwerpen willen aansnijden waar de kwaliteitsmanager echt van wakker ligt. Ik denk dat we met het thema duurzaamheid, dat steeds vaker op het bord van de kwaliteitsmanager landt, deze editie zeker weer de juiste snaar wisten te raken”, vertelt Joost Buysschaert, zaakvoerder van Epacco dat een van de drijvende partners achter het initiatief is. Daarnaast maken ook partners AGO, Anticimex, Arco, Boons, CID Lines, FPS Multiproducts, FoodTec, Gluecom, Gullimex, Hosa, Klaratex, Lavetan, LDL Group, Munters, Solco, VMA en VOS Technics dit goed gesmaakte event mogelijk.

Want ze waren weer in grote getale komen opdagen die kwaliteitsmanagers, met 230 om precies te zijn. Het decor voor de editie zestien was de Verbeke Foundation (Kemseke) dat in 2007 de deuren opende en zich met meer dan 1.000 stukken het grootste museum zonder subsidies mag noemen. Een 150 deelnemers profiteerde van de rondleiding voorafgaand aan de Quality Days. “Zelf heb ik enkel het haar van een kunstenaar”, vertelde eigenaar Geert Verbeke met een knipoog. “De passie voor kunst is er gekomen toen ik met mijn transportbedrijf een kunstwerk van 4 m in cortenstaal mocht vervoeren. Nadat ik de zaak verkocht had heb ik de gronden en gebouwen behouden om hier binnen en buiten natuur en kunst samen te brengen met een focus op collages.” 

Wetgevend kader

Geen betere plek dus om een thema als duurzaamheid op de voorgrond te zetten. Want de afgelopen jaren is er heel wat wetgeving op bedrijven afgekomen om te verduurzamen: CSRD, CS3D, ESRS … Fevia Sustainability Advisor Anneleen Malesevic gaf wat meer duiding bij al die acroniemen. “Wetgeving die in eerste instantie bedoeld was voor grote bedrijven, maar die een trickle-down effect kent, omdat ze ook informatie over hun grondstoffen en wat er met hun afgewerkte producten gebeurt moeten aanleveren. Daardoor kwam er heel veel druk op landbouwers en voedingsbedrijven te liggen. Het Omnibus pakket dat nu op tafel ligt moet die scherpe kantjes er wat afvijlen. Er zou uitstel van de verplichtingen komen, en de excessieve rapporteringsverplichtingen voor kmo’s zijn teruggebracht tot VSME (voluntary sustainability reporting standard for non-listed sme’s) gerelateerde datapunten.” Een opluchting. Uit de Duurzaamheids­barometer van de Vlaamse overheid was immers gebleken dat slechts bij één derde van de middelgrote ondernemingen er voldoende kennis aanwezig is over duurzaam ondernemen.

LCA meetmethode

Toch blijft het Europese kompas op meer verduurzaming staan. Een noodzaak, als we de strijd tegen de klimaatverandering willen winnen. Maar om te weten of we duurzamer worden, moeten we meten. Een veelgebruikt instrument daarvoor zijn LCA berekeningen (life cycle analysis). “Omdat je pas iets kan zeggen over duurzaamheid als je de volledige keten meeneemt”, legt Dr. Lieselot Boone van de Sustainable systems engineering group binnen Ugent uit. Ze geeft het voorbeeld van de elektrische wagen. “Je mag niet enkel kijken naar de uitstoot als je vergelijkt met voertuigen met een klassieke verbrandingsmotor maar ook naar de componenten waaruit ze gebouwd zijn en hoe recycleerbaar ze zijn op het einde van hun leven. Dat de LCA-methode werkt volgens ISO-standaarden en dat er specifieke regels zijn voor bepaalde sectoren, maakt het een heel gangbare tool.” Daarbij is het zaak de inputs en outputs van elke proces­stap in kaart te brengen (materialen, energie, afvalstromen, emissies) en die om te zetten in milieu-impact.    

Bij Ugent pasten ze dit op vraag van een voedingsbedrijf al toe om te toetsen wat de meest duurzame verpakking zou zijn voor hun product. “Maar het is niet makkelijk om tot eenduidige antwoorden te komen, net omdat er zoveel parameters en data bij komen kijken. Dat neemt niet weg dat het een interessante tool is om te weten waar je hotspots zitten en onderbouwing te geven voor beslissingen.”

Duurzaamheid bij Den Berk Délice

De laatste keynote voor het panelgesprek bracht een verhaal uit de praktijk. Kristof Rombouts, coördinator aankoop en duurzaamheid van Den Berk Délice getuigde over hoe ze samen met Pantarein een duurzaamheidsstrategie hebben uitgetekend. Den Berk Délice teelt en vermarkt tomaten vanuit negen locaties, goed voor 102 hectare. Pantarein head of ESG strategy & reporting Liesbeth Voets ziet steeds meer bedrijven bij een externe partner aankloppen voor ondersteuning. “Net omdat duurzaamheid meer is dan alleen maar de CO₂-voetafdruk berekenen. Het omvat ook waterproblematiek, sociale thema’s … Daarom vertrekken we van de dubbele materialiteitsanalyse om te kijken wat er nu echt van belang is. Dat zet de koers over welke topics je dan moet rapporteren.” Voor Den Berk Délice resulteerde dat in vijf pijlers om aan te werken: het verhogen van de consumptie van gezonde voeding, telen met de laagst mogelijke impact, inzetten op medewerkers, continu innoveren en verbeteren en het bouwen aan duurzame partnerrelaties. Rombouts: “Dit is meer dan alleen een administratieve last. Het levert ook op omdat je bedrijfsstrategie meer onderbouwing krijgt en je een uitstekende vertrekbasis hebt voor gesprekken met klanten en leveranciers. Ook zorgt het voor een interne boost als je met een authentiek, gedragen verhaal komt.”

Link met de kwaliteitsdienst

Duurzaamheid, allemaal goed en wel, maar wat heeft dat nu met de kwaliteitsdienst te maken? Wat vele aanwezige kwaliteitsmanagers eigenlijk al gemerkt hadden, veel van die vragen komen toch bij hen terecht. Het panelgesprek opende met een toelichting van Jens Bauters, Food Quality Consultant voor AMNorman, hoe dat komt. “Voor duurzaamheid heb je een blik van 360° nodig: alle departementen binnen een bedrijf worden erin betrokken. Maar het is belangrijk om een trekker te hebben. Dat hoeft niet noodzakelijk de kwaliteitsmanager te zijn, maar hij is wel vaak de spil die vandaag al een brug slaat tussen de werkvloer en het management. Bovendien sluit het duurzaamheidsverhaal nauw aan bij de bestaande systemen voor kwaliteitsmanagement: risicoanalyse, leveranciersbeheer, continu verbeteren … dat zijn vertrouwde zaken voor een kwaliteitsmanager en evengoed nodig in een duurzaamheidsstrategie.” Toch is dat allerminst een evidentie, want er is kennis, tijd en middelen nodig om dit goed te doen.

Laatste tips

“Voor ons maakte de angst voor de hoeveelheid gegevens en de uitgebreide regelgeving het niet helder om de weg te zien. Pantarein heeft ons geholpen om daar door te kijken”, vult Rombouts aan. “We adviseren daarom om te beginnen met een stap terug te zetten: welke vragen krijgen we? Wat willen we precies bereiken? En wat hebben we al gedaan? Als je daar de antwoorden op hebt, kan je makkelijker de juiste mensen samenbrengen. Maar het kost tijd om de geesten te rijpen, zelfs bij het management want het vergt transparantie.” Voor Boone zal transparantie ook de sleutel zijn in de toekomst. “Je moet kritisch kijken naar wat je ziet vandaag. Veel bedrijven maken allerhande claims rond duurzaamheid. Maar wat zit erachter? Kunnen ze dat op de juiste manier onderbouwen? Net daarom zijn objectieve meetmethodes nodig.” Dat Fevia momenteel werkt aan een dubbele materialiteitsanalyse voor de sector is volgens Bauters een uitstekend vertrekpunt. “Maak daar gebruik van nu het tempo van de wetgeving dankzij het Omnibus pakket wat lager ligt om duurzaamheid goed aan te pakken. In België is het wetgevend kader rond VSME trouwens al rond.” En uiteindelijk is het gewoon van moeten, zeker voor een voedingsindustrie. “We zien de gevolgen van de klimaatverandering al overal. Onze grondstoffen zijn niet onuitputtelijk. Maar we moeten wel de competitiviteit van onze bedrijven op hetzelfde niveau durven plaatsen als duurzaamheid”, besluit Malesevic.