Wat met plastic verpakkingen?

Plastic is een onmisbaar verpakkingsmateriaal voor de voedingsindustrie. In vergelijking met andere materialen is het licht, flexibel en niet duur. Bovendien heeft het een positieve impact op de voedselveiligheid en de houdbaarheid van producten en vereenvoudigt het de logistieke processen en het gebruik van producten. Maar, en het is een grote maar, plastic wordt ook vaak de vinger gewezen bij milieuproblemen. Het is voor veel bedrijven een stimulans geworden om te streven naar minder verpakking en betere verpakking. Een complexe puzzel, waarin er sprake is van gedeelde verantwoordelijkheid: bij voedingsbedrijven om duurzame keuzes te maken, consumenten om er op de juiste manier mee om te gaan en overheden om een duidelijk kader op te stellen.

Ondanks het negatieve imago waar plastic de voorbije jaren mee opgezadeld is, blijft het gebruik wel nog steeds toenemen. Wereldwijd wordt er per jaar gemiddeld 4% meer geproduceerd. De voedingsindustrie is verantwoordelijk voor 8 miljoen ton plastic in Europa, voornamelijk voor verpakkingen. Daar wordt voorlopig nog geen kentering in verwacht: de bevolking groeit nog verder aan, ook in Europa. Bovendien neemt het gebruik van plastic per persoon toe. Dat heeft te maken met consumentengedrag en het groeiend aandeel van convenience. Maar plastic blijkt door zijn fysieke eigenschappen ook vaak een goed alternatief voor andere verpakkingsmaterialen. In sommige gevallen ook een duurzamer alternatief. Het is geen zwart-witverhaal. Er is ook ‘goede’ plastic en ‘slecht’ karton bijvoorbeeld. Hoe meer kennis voedingsbedrijven en consumenten hebben over verpakkingsmaterialen, hoe beter dus.

Toch zien consumenten steeds meer de negatieve kanten van plastic. Een op drie Europeanen identificeert het als een van de grootste milieuproblemen waarmee we geconfronteerd worden. Wie zijn plastic verpakking wil verminderen en verbeteren, heeft echter een holistische benadering nodig. Verschillende departementen zullen hun kennis en ervaring moeten samenleggen om een strategie te ontwikkelen en meetbare targets voorop te stellen. Betrek daar ook partners van buitenaf in, die expertise kunnen bijbrengen rond recyclagesystemen en de toevoerketen van plastic. Vaak zal er geval per geval, product per product gekeken moet worden wat de beste keuze van verpakkingsmateriaal is, in functie van het milieu en de regelgeving. 

Het hoogst op de agenda staat het lichter maken van de verpakking. Dat is waar de meeste Europese voedingsproducenten vandaag al mee bezig zijn. Waarom? Omdat het relatief eenvoudig geïmplementeerd kan worden in de bestaande processen en omdat er ook een rechtstreekse financiële incentive aan verbonden is. Dit kan door dunnere plastic te gebruiken, maar er kan ook gekeken worden naar andere technologie en ontwerpen. Plastic dopjes kunnen misschien vervangen worden door folie. Of er kunnen gaatjes in de verpakking gemaakt worden. Of in plaats van producten individueel te verpakken, bundelen we ze samen. Een win-win voor de balans en het milieu. Want de kosten voor plastic en de vervoerskosten zullen dalen. Daarnaast zullen ze ook minder moeten betalen om verpakkingsmaterialen op de markt te brengen. Wel moet erover gewaakt worden dat lichtere verpakking geen compromis betekent voor de kwaliteit. Er moet evenveel bescherming zijn, zodat er geen voedselafval bijkomt. Dat zou net meer druk op het milieu plaatsen.

Een voor de hand liggende optie is ook het kijken naar gerecycleerd plastic. Plastic wordt immers gemaakt uit fossiele brandstoffen. Als er geen nieuwe materialen moeten aangesproken worden, wint het milieu ook. Maar dit is een moeilijke binnen de huidige regelgeving. De voedingsindustrie is één van de grootste gebruikers van plastic verpakkingen, maar ze mogen gerecycleerd plastic het minst gebruiken. Om weer een voedingsverpakking van hoge kwaliteit te worden, moet men kunnen aantonen dat 95% van het materiaal daarvoor gebruikt is als voedingsverpakking. Momenteel lukt dit enkel voor pet, voor andere plastics blijft dit een struikelblok, al zijn er steeds meer initiatieven. Een tweede drempel is de prijs. In functie van het niveau van de olieprijs en dus virgin plastic, kiezen bedrijven net wel of net niet voor recyclaat. Dit maakt het ook moeilijk voor de recyclagesector om een gezond bedrijfsmodel op poten te zetten waarin de continuïteit van zowel de aanvoer van grondstoffen als de afzet van recyclaat gegarandeerd is.

Een derde piste om te bewandelen is kijken naar de recycleerbaarheid van de verpakkingsmaterialen die je gebruikt. Plastic is niet zomaar plastic, het is een verzamelnaam voor bijzonder veel materialen, in allerlei vormen en kleuren. Dit is ook nodig want specifieke producten vragen vaak om een specifieke verpakking met bijvoorbeeld de juiste barrière-eigenschappen of sterktes. Aan de recyclage-industrie om deze brede waaier van plastic afval weer tot homogene stromen te transformeren. Maar de uitdaging wordt pas echt complex wanneer verpakkingsmaterialen verschillende plastics combineren of met andere materialen zoals papier en karton. Dan daalt de kwaliteit van het recyclaat. Buig je bij de ontwikkeling van nieuwe producten dan ook meteen over de recycleerbaarheid van de verpakking.

Maar wat heb je aan een perfect recycleerbare verpakking, als je ze niet op de juiste manier verwerkt. Europa wil daarom tegen 2030 zijn recyclagecapaciteit voor plastic verpakkingen verviervoudigen ten opzichte van 2015. Dat zijn 500 nieuwe verwerkingssites erbij. Daarnaast moeten bestaande mechanische recyclageprocessen continu blijven verbeteren en zal ook chemische recyclage zijn intrede doen. In al die investeringen zal de kwaliteit van het recyclaat echter voorop moeten staan om de concurrentie met virgin plastics aan te gaan. In heel wat Europese landen draagt de voedingsindustrie daar al toe bij. Ze betalen een premie op basis van de hoeveelheid verpakkingsmateriaal die ze in de markt zetten. Hiermee kunnen een deel van de kosten voor de inzameling, de sortering en de recyclage van plastic betaald worden. Het is nu nog zaak om elk Europees land op hetzelfde niveau te brengen.     ■